«Ոճիր և պատիժ» վեպը համարվում է ռուսական և եվրոպական գրականություն մեջ ամենահանճարեղ վեպերից մեկը։ Նրա լույս տեսնելուց հետո գրականության մեջ սկսեցին շատանալ նույնատիպ վեպեր, այսպես ասած ֆեյքեր, որտեղ ընդհանուր միտքը, հերոսները շատ նման էին։
Դոստոնեվսկին մեզ ծանոթացնում է Ռոսկոլնիովի հետ, ով շատ աղքատ ուսանող էր և ուներ շատ պարտքեր։ Նա որոշում է սպանել ծեր կնոջը լոմբարդուհուն։ Բայց մինչև հանձագործությունը կատարել նա ցանկանում է դիտարկել տատիկի սենյակը։ Երբ գնում է լոմբարդուհու մոտ Ռասկոլնիկովը հասկանում է որ չի կարող սպանել նրան և դուրս է գալիս նրա բնակարանից հանգիստ սրտով։ Նա գնում է պանդոկ, որտեղ էլ ծանոթանում է ալկոհոլիկ Մառմելադովի հետ, ով պատմում է ուսանողին իր ընտանիքի զարհուրելի պատմությունը։Երեկոյան Ռոսկոլնիկովը ուղեկցում է իր նոր ընկերոջը և սարսափած մնում այն պայմաններից, որտեղ որ ապրում էր Մառմելադովը։
Հաջորդ որը ուսանողը ստանում է նամակ մորից, որտեղ գրված է լինում, որ նրա քույրը պետք է ամուսնանա փաստաբան Լուժինի հետ։ Աղջիկը վաճառում է իր երիտասարդությունը հարստության համար։
Այսպիսի դեպքերից հետո Ռոսկոլնիկովը վերջնականապես որոշում է սպանել տատիկին։ Ուսանողը հավատում էր որ այդ սպանությունը կօգնի շատերին։
Ոճիր
Ռակոլնիկովի գլխին ծեր կնոջը սպանելու միտքը գալիս է ոստիկանի և ուսանողի խոսակցությունիս։
Ուսանողը պնդում էր, որ եթե տատիկը մահանա,նրա փողերը կարող են որոշակի օգնություն լինել հասարակությանը։
Այդ կոնցեպցիայից Ռոսկոլնիկովը իր համար որոշում է որ աշխարհը բաժանվում է երկու տեսակների։
Ոմանք կարող են տնօրինել ճակատագրերով,ոմանք ոչ։
Սպանությունը ոչ մտածված և քաոսային էր ։ Ուսանողը չէր մտածել ուրիշ բաների մասին որոնք իրենից կախված չէին, օրինակ որ վերադառնում է տատիկի քույրը Ելիզավետան,ով դառնում է ակամա հաձագործության վկա և Ռակոլնիկովը նրան էլ է սպանոււմ ։Կան նաեւ մտորումներ որ Ելիզավետան հղի էր ,և ստացվում է որ ուսանողը որոշելով սպանել մեկին սպանում է միանգամից երեքին։
Պատիժ
Պատիժի մոտիվը կլանում է ամբողջ վեպը։Այն կար անգամ սկզբում։ Սպանության միտքը պառազիտի նման տարածվում էր Ռասկոլնիկի ամբողջ հոգով և կոտրում իր աշխարհահայցքը մասերի։
Անգամ ուսանողի ազգանունը սովորականը չէր․Ռասկոլնիկով,որի արմատը թարգմանվում է որպես կոտրված։
Ոճիր և պատիժը վեպը այն մասին է որ որոշակի իդեա,միտք կարող է ամբողջ իշխանությունը իրեն վերցնի և մարդուն դարձնի խելագար։
Նաև սովորական չէ վեպի անունը,այսպես ասաց բառերի հակադրությունը ցույց է տալիս Ռասկոլնիկովի կյանքի և աշխարհահայացքի հակադրությունը սպանությունից առաջ և հետո։
Ռասկոլնիկովը գտնվում էր անվերջ անհանգստության մեջ և ըստ Դոստոևվսկիի մտքի միակ միջոցը հանգստություն ձեռք բերելու դա ապաշխարհություն է։Այդ պատճառով հանձագործը ինքնակամ գնում է հարցաքննողի մոտ և այսպես ասաց ինքն իրեն պատժի է ենթարկում,հանգստություն ձեռք բերելու նպատակով։
Այդ ժամանակ էլ նա հանդիպում է Սոնյա Մառմելադովին։ Դա ճակատագրային հանդիպում էր,քանի որ երկուսն էլ մեղք են գործել։ Նրանք միասին կարդում են առակ Ղազարոսի մասին,որը խորհրդանշում էր նոր մաքրված կյանքը։ Ռասկոլնիկը ուղարկվում է բանտային աշխատանքների ։
Վեպի գլխավոր հարցը՝<Тварь ли я дрожашая или право имею?>>
Ինչ է այդ նշանակում ։Ռասկոլնիկովը սպանություն անելուց մտածում էր այն մասին,որ այս սպանությունը ուրիշների օգնության համար է։Սակայն Սոնյայի հետ խոսակցույան մեջ նա հասկանում է որ նա գնաց այդ քայլին ոչ փողերի, ոչ մոր և քրոջ օգնության, այլ իր տեսությունը ապացուցելու համար։Ըստ ուսանողի ,մարդիկ բաժանված էին երկու մասի,ովքեր կարող են որոշել ուրիշների ճակատագրերը և շնչելու իրավունքը,և ովքեր ոչ։Եվ ինքն ուզում էր համոզվեր որ նա պատկանում է առաջիների խմբին։Դոստոյեվսկին հենց այսպես ապացուցեց այն որ միտքը կարող է գրավել մարդու ուղեղը և խելքը,կրթությունը և թեկուզ օպտիմիզմը չի կարող զերծ պահել նրան դրանից։
Ամեն կերպար այս վեպում ունի իր միտքը և այդ մտքերը փոխգործակցում են իրար հետ ամբողջ վեպի ընթացքում։
Նաև վեպում կաին գլխավոր հերոսի այսպես ասաց կրկնատիպները։ Դա Սոնյա մառմելադովն էր և Սվիդրիգայլով։
Դոստոյեվսկին սպանության մասին նվիրեց իր վեպի ընդամենը մեկ մասը,չնայած նրան որ գլխավոր հերոսի հոգեբանական տառապանքներին ամբողջ հինգը։
Վեպը փոխում է աշխարհահայցքդ և խեխտում քեզ սեփական մտքերիդ մեջ,այդ պատճառով էլ այն հանճարեղ է։